Mùa thu năm ngoái, CEO của OpenAI, Sam Altman đặt câu hỏi với Satya Nadella, CEO Microsoft, xem liệu tập đoàn công nghệ khổng lồ có thể đổ thêm hàng tỷ USD đầu tư cho OpenAI nữa hay không. Trước đó, Microsoft đã đổ 13 tỷ USD vào OpenAI. Ban đầu, ông Nadella tỏ ý đồng tình với việc để nguồn tiền cung cấp cho OpenAI nghiên cứu phát triển sản phẩm chảy vào startup này.

Thế nhưng ngay sau đó, vào tháng 11/2023, vài thành viên ban lãnh đạo OpenAI đã bất ngờ tuyên bố sa thài Altman khỏi vị trí giám đốc điều hành. Điều này đã khiến Microsoft và ông Nadella suy nghĩ lại. Đó là dựa theo những gì nguồn tin giấu tên của tờ New York Times chia sẻ.

Hệ quả là, trong những tháng kế tiếp, Microsoft quyết tâm không rót thêm đồng nào cho OpenAI khi startup này hỏi thêm tiền mặt và chi phí vận hành máy chủ đám mây, hai thứ quan trọng nhất trong quá trình nghiên cứu và phát triển những mô hình ngôn ngữ lớn của họ. Microsoft giữ quan điểm cứng rắn này ngay cả khi có những dự báo cho rằng OpenAI sẽ lỗ khoảng 5 tỷ USD trong năm nay.



Từng có thời điểm, Sam Altman gọi thương vụ hợp tác giữa OpenAI và Microsoft là “tình bạn tuyệt vời nhất giới công nghệ.” Nhưng có một điều khá rõ ràng, đó là mối quan hệ này đã bắt đầu xuất hiện những rạn nứt. Những áp lực tài chính mà OpenAI phải chịu, cùng những lo ngại về sự ổn định của startup, rồi cả những bất đồng giữa nhân sự của cả hai đơn vị đã góp phần tạo ra sự rạn nứt trong mối quan hệ hợp tác kéo dài 5 năm qua giữa OpenAI và Microsoft.

Những vấn đề ấy mô tả một thử thách quan trọng mà bất kỳ startup AI nào cũng phải tìm cách vượt qua: Những startup nhỏ đã, đang và sẽ luôn phụ thuộc vào những tập đoàn công nghệ khổng lồ, cần cả nguồn tiền lẫn sức mạnh máy chủ đám mây của những tập đoàn này, vì thứ mà các startup nhỏ đang cần nhất, các tập đoàn lớn đều nắm trong tay.

Mối tương quan kể trên, có lẽ đã được mô tả chính xác và toàn diện nhất khi chúng ta nhìn vào mối quan hệ hợp tác giữa OpenAI và Microsoft. Khi OpenAI nhận được hơn chục tỷ USD từ Microsoft đầu tư, họ đã đồng ý với một thoả thuận độc quyền, chỉ mua tài nguyên điện toán máy chủ đám mây từ Microsoft, và làm việc hợp tác chặt chẽ với tập đoàn này để phát triển AI.



Hôm thứ 5 tuần này, Sam Altman có tuyên bố chính thức: “Chúng tôi vô cùng cảm kích vì thoả thuận hợp tác với Microsoft. Canh bạc họ dám theo từ những ngày đầu, ủng hộ chúng tôi, cung cấp cho chúng tôi nguồn tài nguyên điện toán dồi dào là thứ vô cùng quan trọng để tạo ra những đột phá trong nghiên cứu, từ đó tạo ra lợi ích cho cả hai phía. Chúng tôi rất háo hức, và cam đoan sẽ theo đuổi tầm nhìn chung của cả hai.”

Nhưng trong năm 2024, OpenAI đã và đang cố gắng thương lượng lại thoả thuận với Microsoft, để họ có thêm tài nguyên điện toán, cũng như giảm phần nào chi phí hoạt động khổng lồ, tính bằng đơn vị hàng tỷ USD. Còn về phần Microsoft, các giám đốc cấp cao của tập đoàn này thì cho rằng họ đang trở nên phụ thuộc quá nhiều vào những thành tựu AI do OpenAI phát triển, thay vì tập trung nghiên cứu và ứng dụng những gì các kỹ sư Microsoft tự tạo ra.

Vài người giấu tên thậm chí còn chia sẻ rằng, tháng 11 năm ngoái, thời điểm Altman bất ngờ bị cho thôi việc, CEO Satya Nadella cho thấy ông thực sự bị sốc và lo ngại.



Nhiều quan điểm cho rằng, Microsoft đang có những động thái cắt lỗ khoản đầu tư mà họ đã đổ vào OpenAI.

Giám đốc công nghệ của Microsoft từng trả lời trong một cuộc phỏng vấn: “Chúng tôi vẫn đang tiếp tục đầu tư cho OpenAI. Chúng tôi chắc chắn là đối tác đầu tư chiến lược quy mô lớn nhất ở startup này.” Nhưng trong tháng 3 vừa rồi, Microsoft đã đổ 650 triệu USD để đưa hầu hết nhân sự của startup Inflection, một trong những đối thủ cạnh tranh của OpenAI về Microsoft làm việc. Nhà khởi nghiệp, CEO Inflection, Mustafa Suleyman thì trở thành giám đốc mảng nghiên cứu AI tiêu dùng cho Microsoft.

Theo những nguồn tin giấu tên, ông Suleyman chính là người ở trung tâm kế hoạch của Microsoft, trong trường hợp họ cần một chiến lược dài hạn, xây dựng nên những công nghệ của riêng họ, thay thế cho những gì Microsoft đang nhận được từ OpenAI.



Gil Luria, nhà phân tích thị trường tại ngân hàng đầu tư D.A. Davidson nói: “Microsoft hoàn toàn có thể bị bỏ lại phía sau cuộc đua nếu như họ chỉ dùng những công nghệ của OpenAI. Nó là một cuộc đua có thật, và chưa chắc OpenAI có thể giành chiến thắng.”

Vài vị giám đốc và nhân viên OpenAI, kể cả Sam Altman có vẻ bực tức vì Microsoft đưa Suleyman về tập đoàn làm việc. Nhóm nhân sự dưới quyền điều hành của ông Suleyman là những kỹ sư làm việc trực tiếp với nhân sự của OpenAI. Hàng chục kỹ sư biên chế Microsoft làm việc ngay trong văn phòng của OpenAI ở Sam Francisco, sử dụng laptop do OpenAI cung cấp để làm việc, tuân thủ theo những giao thức bảo mật của startup này.

Gần đây, vài nhân viên của OpenAI đã phàn nàn rằng, ông Suleyman đã to tiếng với nhân viên OpenAI trong một cuộc họp trực tuyến, vì ông này nghĩ rằng OpenAI không cung cấp công nghệ mới cho Microsoft nhanh như kỳ vọng. Vài người khác của Microsoft thì có vẻ như đã bị bắt quả tang tải những phần mềm quan trọng của OpenAI mà không đảm bảo theo những giao thức bảo mật mà hai phía đã nhất trí với nhau.

Sau khi Microsoft rút lui khỏi những đàm phán về việc cấp thêm vốn, OpenAI rơi vào thế khó. Họ cần thêm tiền mặt để đảm bảo vận hành công ty, và các giám đốc cấp cao của OpenAI thì không hài lòng với những điều khoản độc quyền mà Microsoft được hưởng khi rót 13 tỷ Đô cho startup này. Trong năm vừa rồi, OpenAI đã liên tục cố gắng đàm phán để giảm chi phí, hay thậm chí là mua tài nguyên điện toán từ các công ty khác.

Đến tháng 6, Microsoft đồng ý đưa thêm một điều khoản ngoại lệ, qua đó cho phép OpenAI ký thoả thuận hợp tác với Oracle với trị giá khoảng 10 tỷ USD để có thêm tài nguyên điện toán máy chủ. Oracle sẽ cung cấp cho OpenAI những dàn máy chủ với những con chip phù hợp để phát triển mô hình AI. Microsoft thì sẽ cung cấp phần mềm để vận hành máy chủ.

Trong những tuần vừa rồi, OpenAI và Microsoft cũng đã đàm phán để thay đổi hợp đồng trong tương lai, giảm chi phí Microsoft báo giá cho dịch vụ điện toán đám mây. Giảm bao nhiêu và những thay đổi trong điều khoản hợp đồng ra sao vẫn chưa rõ ràng.

Cùng lúc, OpenAI vừa phải đi tìm nguồn tài nguyên điện toán từ bên ngoài, vừa phải chạy đua để có được những nhà đầu tư mới, từ đó mới có thêm tiền để startup hoạt động.



Một phần của kế hoạch này là đi tìm nguồn vốn đầu tư chiến lược từ những đơn vị và tổ chức có thể đảm bảo tiềm năng của OpenAI theo nhiều cách khác nhau, không chỉ đơn giản là chuyển tiền mặt cho họ. Những đơn vị này bao gồm cả Apple, Nvidia và một quỹ đầu tư thuộc chính phủ UAE, MGX.

CEO Altman và OpenAI đã đàm phán với Apple để được tập đoàn này đầu tư trong nhiều năm qua. Năm 2022, khi OpenAI vẫn đang nghiên cứu phát triển mô hình GPT để vận hành phiên bản đầu tiên của ChatGPT, Altman, CTO Microsoft Kevin Scott cùng những giám đốc của Apple đã ngồi lại với nhau để tìm cách cho phép ba công ty hợp tác làm việc. Nhưng cũng phải tới WWDC 2024, thành quả của những cuộc đàm phán ấy mới trở thành hiện thực, khi ChatGPT được đem lên iPhone và những thiết bị khác của Apple tạo ra.

Cùng lúc, Nvidia cũng là một đối tác quan trọng khác vì họ chính là đơn vị thiết kế ra những con chip xử lý AI trang bị trên data center, thứ mà OpenAI rất cần để phát triển thứ công nghệ AI họ muốn. Còn quỹ đầu tư MGX là một phần của kế hoạch tham vọng hơn, khi OpenAI muốn xây dựng data center trên toàn thế giới.

Hồi đầu tháng 10, OpenAI đã gọi thêm được 6.6 tỷ USD tiền vốn, dẫn đầu bởi quỹ đầu tư Thrive Capital, với sự tham gia của Nvidia, MGX cùng vài cái tên khác. Apple không đổ vốn cho OpenAI lần này, nhưng Microsoft thì có.



Theo những tài liệu bị rò rỉ, chi phí máy chủ đám mây và tài nguyên điện toán mà OpenAI sẽ tiêu tốn trong năm nay có thể chạm ngưỡng 5.4 tỷ USD. Trong vòng 5 năm tới, với tốc độ phát triển và tỷ lệ tham số trong từng mô hình mà OpenAI phát triển, đến năm 2029, có thể chi phí vận hành các data center dùng phát triển những phiên bản GPT mới có thể ngốn của OpenAI 37.5 tỷ USD mỗi năm.

Như đã nói, chưa rõ những điều khoản được điều chỉnh trong thoả thuận mua tài nguyên điện toán đám mây giữa OpenAI và Microsoft, nên cũng chưa chắc chắn con số dự báo kể trên sẽ giảm tới mức nào. Đương nhiên là Microsoft vẫn sẽ được hưởng lợi từ những phiên bản GPT mới được phát triển, còn OpenAI thì vẫn sẽ phải trả cho Microsoft khoản tiền khổng lồ gọi là chi phí thuê máy chủ đám mây, đổi lại, mô hình họ phát triển sẽ càng lúc càng mạnh, càng nhiều tham số và càng nhiều tính năng.



Nhưng cũng không thiếu những nhân viên OpenAI phàn nàn rằng, Microsoft đang không cung cấp cho họ đủ tài nguyên điện toán. Theo họ, nếu có startup nào đánh bại được OpenAI trong việc tạo ra một mô hình AI mô phỏng được cách não bộ con người hoạt động, biết học, biết khái quát thông tin, biết tư duy lý luận và có cả trí nhớ, thì đó sẽ là lỗi của Microsoft.

Rất có thể đấy sẽ chính là yếu tố giúp OpenAI thoát khỏi những ràng buộc với thoả thuận hợp tác với Microsoft. Trong thoả thuận có một điều khoản viết rất rõ ràng, là thời điểm OpenAI xây dựng được một AGI, trí tuệ nhân tạo phổ quát, Microsoft sẽ mất hết quyền tiếp cận công nghệ của OpenAI. Điều khoản này được viết ra để đảm bảo một tập đoàn công nghệ khổng lồ như Microsoft không dùng AGI sai mục đích. Nhưng hiện tại, trên quan điểm kinh doanh, đây là con đường có thể giúp OpenAI có được một thoả thuận có lợi cho họ hơn.

Theo The New York Times