tháng 10 năm ngoái, tin tức về việc OpenAI có kế hoạch đơn giản hóa cấu trúc mảng nghiên cứu phi lợi nhuận của họ đã thu hút sự chú ý của nhà hoạt động vì công bằng kinh tế, Orson Aguilar. Ông lo ngại rằng, kế hoạch chuyển đổi thành một công ty truyền thống hơn, từ đó các nhà đầu tư có thể tạo ra lợi nhuận không giới hạn, sẽ gây tổn hại về mặt tài chính cho các cộng đồng lao động mà ông đã dành gần 30 năm để bảo vệ.

Tổ chức mới của Aguilar, LatinoProsperity, tập trung vào việc xây dựng sự giàu có giữa các thế hệ, và ông tin rằng các chatbot AI tiên tiến như ChatGPT sẽ trở thành một phần không thể thiếu trong nhiều công việc mức lương cao trong tương lai.

Tuy nhiên, sau khi đọc về mong muốn của OpenAI, ông lo ngại rằng việc chuyển đổi thành một công ty vì lợi ích cộng đồng, được trao quyền để vận hành vì lợi nhuận sẽ đem tiền về cho những người vốn đã giàu có, làm rộng khoảng cách giàu nghèo, và bỏ qua nhiệm vụ ban đầu của startup là mang lại lợi ích cho tất cả nhân loại thông qua AI.

Aguilar quyết định thực hiện cuộc gọi vào ngày hôm đó, bắt đầu một loạt các sự kiện với kết quả là việc ông trở thành một trong những tiếng nói hàng đầu tranh luận về tương lai của OpenAI và thiết lập một trong những quỹ từ thiện có nguồn tài chính sâu rộng nhất trên thế giới.

Orson Aguilar

Hiện tại, hoạt động kinh doanh vì lợi nhuận của OpenAI được kiểm soát bởi một hội đồng quản trị của mảng nghiên cứu phi lợi nhuận, và lợi nhuận dành cho các nhà đầu tư bị giới hạn. Tuy nhiên, khi tham vọng của OpenAI trở nên lớn hơn và việc duy trì ở vị trí dẫn đầu đòi hỏi phải tăng đáng kể nguồn tài trợ, các nhà đầu tư đã yêu cầu lợi nhuận cao hơn.

OpenAI cho biết, vòng gọi vốn gần đây nhất, họ kêu gọi được 40 tỷ USD từ các nhà đầu tư, đẩy giá trị vốn hóa của đơn vị này lên ngưỡng 300 tỷ USD. Thế nhưng, 75% số tiền được các nhà đầu tư cam kết sẽ chỉ được giải ngân nếu startup hoàn thành việc tái cấu trúc vào đầu năm tới. Một tác động phụ của động thái này, OpenAI cho biết trong một bài đăng trên blog hồi tháng 12/2024, là sự tạo ra “một trong những tổ chức phi lợi nhuận có nguồn lực mạnh nhất trong lịch sử”, mặc dù nó có ít quyền kiểm soát hơn trong việc định đoạt OpenAI sẽ xây dựng những sản phẩm nào và cho ai.

Aguilar đang đồng hướng dẫn một liên minh các nhóm vận động hành lang, những người đã gặp gỡ OpenAI tại San Francisco vào hồi tháng 3, và đang kêu gọi văn phòng Tổng Chưởng lý California, cơ quan quản lý các tổ chức phi lợi nhuận của bang, để đảm bảo rằng việc tái cấu trúc của startup tuân thủ luật pháp. Hoạt động vận động hành lang của họ đã đóng góp vào việc OpenAI thành lập một ủy ban cố vấn nhỏ, bao gồm nhà hoạt động vì quyền lợi của người lao động Dolores Huerta, 95 tuổi, một huyền thoại làm việc không ngừng nghỉ từ cuối thập niên 1950 đến nay.


Dolores Huerta

Aguilar nói: “Các công ty công nghệ thích tạo ra những đột biến. Chúng ta không thể để chúng làm rối loạn hệ thống phúc lợi của chúng ta và thoát tội. Chúng ta đã có sẵn một công cụ, một OpenAI phi lợi nhuận với nhiệm vụ họ tuyên bố, là làm những điều tốt đẹp. Thật đáng tiếc nếu nó biến mất trong cuộc đua phát triển AI.”

Người phát ngôn của OpenAI, Lindsey Held, cho biết việc tái cấu trúc của tổ chức “sẽ đảm bảo rằng khi công ty vì lợi ích cộng đồng thành công và phát triển, thì tổ chức phi lợi nhuận cũng vậy, cho phép chúng ta đạt được nhiệm vụ” là AI mang lại lợi ích rộng rãi cho công chúng.

Một nhóm những người có ảnh hưởng trong ngành công nghệ, bao gồm Elon Musk và Sam Altman, đã đồng sáng lập OpenAI với tư cách là một tổ chức phi lợi nhuận vào năm 2015 với mục tiêu chống lại các dự án AI hiện có do các công ty lớn, chỉ định hướng tìm kiếm lợi nhuận điều hành. OpenAI đã lên kế hoạch chia sẻ nghiên cứu của mình với công chúng trong khi tập trung phát triển các hệ thống AI có khả năng cao và hữu ích rộng rãi.

Nhưng khi chi phí phát triển tăng lên và ChatGPT trở thành một hiện tượng sau khi ra mắt vào cuối năm 2022, OpenAI ngày càng chuyển sang giữ lại một số chi tiết quan trọng về nghiên cứu của mình vì lý do bảo mật và cạnh tranh. Nó cũng đang cố gắng tạo ra doanh thu đáng kể từ các dịch vụ của mình.

Musk, người sau đó đã thành lập xAI, một đối thủ cạnh tranh của OpenAI, đã kiện nhà phát triển ChatGPT và cả CEO Sam Altman, với cáo buộc đã bỏ bê những nguyên tắc nền tảng ban đầu. Musk đã bị xử thua trong một động thái sơ bộ tại tòa liên bang vào tháng trước, để xin lệnh của tòa án nhằm tạm thời chặn OpenAI chuyển đổi thành một công ty vì lợi ích cộng đồng, có thể hợp pháp theo đuổi cả lợi nhuận và lợi ích xã hội.



Một đối thủ cạnh tranh khác của OpenAI, Meta, đã bày tỏ sự ủng hộ cho những nỗ lực của Musk nhằm chặn lại việc tái cấu trúc.

Các nhà đầu tư của OpenAI, bao gồm Microsoft và một số công ty vốn đầu tư, đã đổ hàng tỷ USD vào startup này, đặt cược rằng họ có thể tìm ra cách để kiếm tiền từ loại hình doanh nghiệp lợi nhuận giới hạn nằm dưới tổ chức phi lợi nhuận của nó.

Sau khi tái cấu trúc, những nhà đầu tư đổ tiền vào OpenAI có thể thấy lợi nhuận của họ được hiện thực hóa sớm nhất là năm 2027. Khi đó, OpenAI hy vọng sẽ tổ chức một đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng, theo một nguồn tin giấu tên, nắm thông tin về các cuộc thảo luận nội bộ tại công ty, và muốn giữ kín danh tính để bảo vệ mối quan hệ trong ngành.

Sau khi thực hiện xong quá trình tái cấu trúc, OpenAI dự kiến sẽ có một tổ chức phi lợi nhuận liên kết. Nhưng điều chưa rõ ràng là bao nhiêu phần trăm giá trị hiện tại và tiềm năng lợi nhuận tương lai của nó sẽ được chia giữa tổ chức phi lợi nhuận và bộ phận kinh doanh kiếm lợi nhuận, cũng như loại quyền kiểm soát nào mà mỗi thực thể sẽ có đối với nhau. Mảng nghiên cứu phi lợi nhuận hiện tại của OpenAI đã báo cáo khoảng 21.1 triệu USD tài sản ròng tính đến ngày 31/12/2023, theo hồ sơ thuế liên bang công khai gần đây nhất của nó.

Aguilar lập luận rằng, việc định giá thực thể phi lợi nhuận của OpenAI thậm chí chỉ một xu thấp hơn giá trị hợp lý trên thị trường sẽ là bất hợp pháp, và bất cứ điều gì khác ngoài sự độc lập hoàn toàn với OpenAI sẽ cho phép các mệnh lệnh thương mại làm ảnh hưởng tới hoạt động phi lợi nhuận. “Hãy định giá công bằng mảng này và khiến nó trở nên độc lập,” ông nói.



Cuộc gọi đầu tiên của Aguilar vào tháng 10 năm ngoái là với Fred Blackwell, giám đốc điều hành của San Francisco Foundation, một tổ chức cấp học bổng cho các nhóm công bằng xã hội, và giám đốc mảng tác động cộng đồng, Judith Bell. Trong thập niên 1990, họ đã tìm hiểu về hàng chục bệnh viện phi lợi nhuận và các công ty bảo hiểm y tế trên khắp đất nước dần dần chuyển đổi thành các công ty vì lợi nhuận, nhằm cạnh tranh tốt hơn trong một kỷ nguyên điều trị mới và công nghệ mới.

Là một phần của cuộc chuyển đổi đó, các nhà quản lý chăm sóc sức khỏe đã tìm cách để tăng tiền thưởng cho bản thân, trong khi làm cạn kiệt nguồn tài trợ cho các tổ chức từ thiện liên kết. Bell và những đồng nghiệp trước đây của cô tại nhóm vận động Consumers Union đã tập trung vào luật California quy định rằng bất kỳ khoản tiền nào do các tổ chức phi lợi nhuận nắm giữ thuộc về người dân của bang, và chỉ được phép sử dụng cho mục đích từ thiện. Đổi lại, các tổ chức phi lợi nhuận và những người đóng góp của họ sẽ được hưởng các ưu đãi thuế.


Fred Blackwell

Luật cũng quy định rằng Tổng Chưởng lý California phải phê duyệt các cuộc chuyển đổi và xử lý các quỹ từ thiện đang gặp nguy hiểm. Một cựu quan chức California tham gia vào việc xem xét chuyển đổi nhưng không có quyền phát ngôn công khai cho biết thường đó là một quá trình thân thiện nhằm giúp các tổ chức hợp pháp chuyển sang cấu trúc mong muốn, nhưng những đóng góp từ bên ngoài luôn được hoan nghênh.

Bell sau đó đã giúp thành lập một liên minh rộng lớn của các nhóm lao động và cộng đồng để vận động hành lang tại văn phòng Tổng Chưởng lý về các cuộc chuyển đổi trong ngành chăm sóc sức khỏe. Sự vận động đó đã giúp các tổ chức phi lợi nhuận giữ lại những phần đáng kể trong các công ty mới được thành lập. Nhờ đó, một loạt các thỏa thuận mà Bell ước tính đã cứu khoảng 15 tỷ USD tiền từ thiện khỏi bị đánh cắp bởi các doanh nghiệp và nhà đầu tư của họ.



Ba nền tảng độc lập lớn nhất của bang về giá trị, California Endowment, California Wellness Foundation và California Health Care Foundation, đã xuất hiện từ sự vận động hành lang đó. Và các công ty vì lợi nhuận cũng hoạt động tốt, Bell tin tưởng như vậy. “Bạn có thể bảo vệ tài sản từ thiện và cùng lúc vẫn cho phép những công ty này tiến xa trong thế giới vì lợi nhuận,” cô nói.

Cuối năm ngoái, Bell, Blackwell và Aguilar đã quyết định sử dụng lại chiến lược từ cẩm nang cũ của hơn 30 năm về trước. Họ yêu cầu một bản ghi nhớ pháp lý, nhắc lại quyền của Tổng Chưởng lý đối với tình trạng không thể đảo ngược của các quỹ từ thiện, và liên hệ với những người quen thuộc để thành lập một liên minh hơn 50 tổ chức cộng đồng đang cùng nhau làm việc để cố gắng tác động đến tương lai của một trong những công ty công nghệ hot nhất hành tinh hiện giờ.

Blackwell cho biết, một số thành viên trong nhóm lo ngại rằng kế hoạch của OpenAI có thể đe dọa tính toàn vẹn của lĩnh vực phi lợi nhuận nói chung. Theo họ, các nhà quyên góp có thể sẽ không sẵn sàng tiếp tục đóng góp nếu họ cảm thấy tiền được chỉ định cho mục đích cộng đồng có thể bị tách ra để OpenAI theo đuổi lợi nhuận.

Liên minh đã kêu gọi Tổng Chưởng lý California, ông Rob Bonta xem xét cẩn thận việc chuyển đổi của OpenAI và khởi động một chiến dịch vào tháng 1/2025 để thu hút sự chú ý của công chúng đến vấn đề này. Nỗ lực này đã nhận được sự ủng hộ rộng rãi, bao gồm cả từ một số nhân viên và nhà nghiên cứu AI trước đây của OpenAI, những người cũng kêu gọi người đồng nghiệp của Bonta ở Delaware, nơi OpenAI đăng ký kinh doanh, đảm bảo rằng nhiệm vụ của nó không bị phá hoại bởi việc tái cấu trúc.

Đến tháng Ba, OpenAI muốn gặp với liên minh vận động hành lang của Aguilar. Tại văn phòng của San Francisco Foundation, Blackwell, Aguilar và một nhà lãnh đạo khác của liên minh đã ngồi xuống với hai nhân viên quan hệ toàn cầu của OpenAI, bao gồm Debbie Mesloh, cựu cố vấn cao cấp cho Tổng Chưởng lý California, chính là bà Kamala Harris khi đó.



Held của OpenAI cho biết cuộc họp đã nêu ra “một số hiểu lầm về cấu trúc doanh nghiệp của chúng tôi, nhiều điểm trong số đó dường như phản ánh những ý kiến của Musk”. Ông Aguilar cho biết, OpenAI muốn có được phản hồi về việc phát triển nhiệm vụ phi lợi nhuận của mình. Nhưng những câu hỏi cốt lõi về lượng vốn và sự độc lập mà OpenAI sẽ dành cho mảng phi lợi nhuận sau này thì vẫn chưa được giải quyết.

Một người khác tham dự cuộc họp là Daniel Zingale, một cố vấn đã nghỉ hưu, trước đây từng làm việc cho nhiều đời thống đốc California, và hiện đang là nhà tư vấn cho OpenAI. Mesloh và các nhà lãnh đạo công ty khác quen thuộc với Zingale từ chính trường bang California muốn ông giúp tập hợp một nhóm những nhân vật lỗi lạc trong thế giới từ thiện, để đưa ra lời khuyên về cách OpenAI nên chi tiêu chi phí phát triển phi lợi nhuận của mình, và phân phối công nghệ của mình cho các tổ chức phi lợi nhuận khác.

Năm 2023, mảng phi lợi nhuận hiện tại của OpenAI đã cấp hơn 2.6 triệu USD tiền học bổng, bao gồm cho các trường đại học, nhóm an toàn AI và nhà nghiên cứu kinh tế.

Zingale cũng đã giúp tuyển dụng Robert Ross, người trước đây đã dành khoảng một phần tư thế kỷ làm CEO của California Endowment, một trong những tổ chức phi lợi nhuận đã xuất hiện từ các cuộc chuyển đổi trong ngành chăm sóc sức khỏe vào những năm 90. Ross cho biết tổ chức trước đây của ông được công nhận rộng rãi là một thành công về chuyển đổi phi lợi nhuận sang lợi nhuận và ông cũng muốn điều tương tự xảy ra với OpenAI.



Ross cho biết: “Đây là một vấn đề lớn trong cộng đồng quan tâm tới chính trị và xã hội, có thể sẽ có hậu quả to lớn đối với xã hội dân sự và cộng đồng bị thiệt thòi và chưa được phục vụ. Nhiệm vụ của chúng tôi tập trung vào việc chi tiêu tài sản như thế nào. Tuy nhiên, nó sẽ không đầy đủ nếu chúng ta không giải quyết các vấn đề về quản trị. Tôi đoán rằng chúng ta sẽ thấy một báo cáo cố gắng giải quyết cả hai vấn đề.”

Aguilar thì bày tỏ sự hoài nghi về những nỗ lực của ủy ban cố vấn. Mặc dù ủy ban được cho là sẽ đưa ra khuyến nghị về cách OpenAI có thể giúp đảm bảo mọi người đều có cơ hội hưởng lợi từ các công cụ AI, nhưng Zingale và Ross đều nói rằng họ ít có kinh nghiệm sử dụng AI. “Đây là một nhiệm vụ hấp dẫn đối với tôi, vì những gì tôi biết về AI quá ít, có thể vừa in trong một cái hố,” Ross nói thêm rằng ông nóng lòng được học hỏi từ những người khác am hiểu hơn.

Theo Wired