Ngành công nghệ Mỹ mới đây lại nóng lên khi OpenAI và Google cùng kêu gọi chính phủ Mỹ, dưới thời Tổng thống Trump, cho phép AI được huấn luyện trên dữ liệu có bản quyền mà không bị giới hạn bởi luật bản quyền hiện hành. Đây là phản hồi cho "AI Action Plan" – kế hoạch của Trump nhằm đưa Mỹ dẫn đầu cuộc đua AI toàn cầu. Nhưng đề xuất này không chỉ là chuyện kỹ thuật, mà còn kéo theo tranh cãi pháp lý và câu hỏi lớn: Liệu AI có được "xài chùa" sáng tạo của người khác không? OpenAI lập luận rằng việc dùng dữ liệu bản quyền từ sách, báo, đến nội dung web là cần thiết để giữ Mỹ dẫn đầu về AI. Họ viện dẫn "an ninh quốc gia", nhấn mạnh nếu không thả lỏng quy định, Mỹ sẽ tụt hậu trước Trung Quốc. Bằng chứng là DeepSeek R1, một mô hình AI Trung Quốc, vừa vượt mặt ChatGPT trong một số bài kiểm tra gần đây. OpenAI còn bảo rằng AI mang lại lợi ích xã hội to lớn như tìm kiếm thông tin, sáng tạo nội dung, nên cần được ưu tiên hơn các rào cản bản quyền. Sam Altman hứa tạo ra "mô hình AI tốt hơn" giữa lúc AI Trung Quốc khiến cả phố Wall xôn xao CEO OpenAI, Sam Altman vừa cho biết, đơn vị nghiên cứu phát triển trí tuệ nhân tạo này sẽ tăng tốc ra mắt sản phẩm mới, “đem tới những mô hình tốt hơn nhiều”, sau khi những tiến bộ về mặt công nghệ của startup Trung Quốc, DeepSeek khiến nhiều... tinhte.vn OpenAI đã ra mắt ChatGPT Gov (tháng 1/2025) cho chính phủ Mỹ và đề xuất kiểm soát xuất khẩu chip AI sang Trung Quốc, cho thấy họ muốn gắn AI vào chiến lược quốc gia. Nhưng bên cạnh đó OpenAI cũng vướng phải những vụ kiện tụng từ New York Times, Center for Investigative Reporting, và các tác giả khác cho rằng OpenAI đã dùng bài viết, sách của họ mà không xin phép, thậm chí nhả ra nguyên văn nội dung khi được hỏi. Còn với Google, về cơ bản họ cũng ủng hộ luật “fair use” cũng như lập luận của OpenAI, tức là cho phép AI học từ dữ liệu công khai mà không vi phạm bản quyền. Google lập luận rằng họ đã làm vậy cả chục năm với Google Books và Search, biến dữ liệu thô thành sản phẩm mới (như kết quả tìm kiếm), và luật Mỹ từng bật đèn xanh sau vụ kiện Google Books 2015. Các vụ kiện gần đây của các tác giả và các trang tin cho thấy AI không chỉ "học", mà còn cạnh tranh trực tiếp với người sáng tạo gốc – như ChatGPT thay báo chí, mô hình AI thậm chí có thể tạo hình ảnh đẹp và chân thật chẳng kém gì nghệ sĩ, chỉ cần ngồi nhập prompt là ra tác phẩm mà nghệ sĩ có khi mất hàng năm trời để thực hiện. Có những vụ kiện thành công như vụ Thomson Reuters (công ty sở hữu nền tảng nghiên cứu pháp lý Westlaw) thắng kiện Ross Intelligence (một startup AI pháp lý), một vụ kiện kéo dài từ năm 2020 cho đến đầu năm nay mới được tòa án tuyên có lợi cho Thomson Reuters. Nhưng cũng có những vụ thất bại như vụ Raw Story Media Inc. và AlterNet Media Inc. khởi kiện OpenAI tại Tòa án Quận Nam New York. Họ không cáo buộc OpenAI vi phạm bản quyền trực tiếp, mà tập trung vào các điều luật của Đạo luật Bản quyền Kỹ thuật số Thiên niên kỷ (DMCA), họ cho rằng OpenAI đã cố ý xóa "thông tin quản lý bản quyền" như tên tác giả, tiêu đề bài viết, thông báo bản quyền, và điều khoản sử dụng khi dùng hàng nghìn bài báo của họ để huấn luyện ChatGPT. Sau cùng, Thẩm phán Colleen McMahon bác đơn kiện. Bà cho rằng Raw Story và AlterNet không chứng minh được "thiệt hại cụ thể" để có tư cách khởi kiện. Theo đó, việc xóa “thông tin quản lý bản quyền” để huấn luyện AI, mà không phát tán trực tiếp tác phẩm, không đủ để cấu thành tổn hại theo luật DMCA. Nhưng vụ kiện vẫn chưa kết thúc mà hai trang tin tức kia cho biết họ sẽ tiếp tục theo đuổi vụ kiện. Điều đó nói lên vấn đề gì? Luật "fair use" Mỹ vốn mơ hồ, phụ thuộc từng thẩm phán, nên kết quả vẫn là dấu hỏi. Nếu OpenAI và Google được chính phủ Mỹ cho phép, AI có thể tha hồ phát triển mà không lo bản quyền, một lợi thế lớn cho Mỹ trong cuộc đua với Trung Quốc. Ngược lại, họ có thể phải trả tiền bản quyền hoặc chuyển qua dùng dữ liệu tổng hợp, được cho là tốn kém và phức tạp hơn. NBC, The Verge, Engadget.