Ngày đầu tiên của nhiệm kỳ tổng thống thứ 2 của ông Trump, Elon Musk ở Nhà Trắng, khi ông nhận được thông tin rằng “tử thù” của ông chuẩn bị thực hiện một cuộc họp báo cùng với tổng thống. Musk mở TV, xem CEO OpenAI, Sam Altman, cùng một Donald Trump với nét mặt vô cùng rực rỡ, khoe về một dự án đầu tư khổng lồ trị giá 500 tỷ USD, xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng AI, gọi là Stargate.

Ngay cả khi không hề rời khỏi sự hiện diện của tổng thống Mỹ từ lúc ông chạy đua tranh cử cho tới khi ông Trump đắc cử, Musk vẫn hoàn toàn bất ngờ vì ông hoàn toàn không biết trước về sự hiện diện của dự án Stargate cho tới khi nó được công bố trực tiếp trên truyền hình.

Musk ngay lập tức trút giận lên những đồng minh và cố vấn của mình, khẳng định rằng những nhà đầu tư hậu thuẫn cho Stargate không bao giờ có đủ nguồn vốn để thực hiện dự án. Cay cú nhất đối với Musk, có lẽ là việc Altman đã thành công trong việc luồn lách qua toàn bộ hệ thống cố vấn và những người thân cận để tiếp cận tổng thống Trump, thông qua một loạt những động thái được tính toán vô cùng cẩn trọng, từ những cuộc gặp ở Florida, cho tới những cuộc điện đàm tới thẳng Nhà Trắng.

Altman làm được điều đó trong khi Musk chẳng hề hay biết gì.

Năm 2015, Musk và Altman đồng sáng lập OpenAI. Nhưng rồi mối quan hệ giữa họ trở nên tồi tệ dần khi Musk rời đi vào năm 2018, hệ quả của sự thất bại trong việc chiếm quyền kiểm soát startup này. Mọi thứ trở nên tệ hơn kể từ thời điểm Musk tự thành lập startup nghiên cứu trí tuệ nhân tạo riêng để cạnh tranh với OpenAI, đặt tên là xAI.

Tuần này, những xung đột ấy bị đẩy lên cao trào với việc dự án Stargate được công bố. Kế đến là động thái mới nhất của Musk: Một thương vụ sáp nhập trị giá 97.4 tỷ USD để chiếm quyền kiểm soát mảng nghiên cứu phi lợi nhuận của OpenAI.



Dễ hiểu nhất là, một thập kỷ kể từ khi là những người đồng đội chí cốt, Musk và Altman giờ đang tranh giành quyền kiểm soát chính thứ đã khiến họ đến với nhau ngay từ ngày đầu. Hệ quả là chúng ta đang được chứng kiến một cuộc chiến cá nhân với hệ quả và lợi ích đáng nói nhất trong vài năm trở lại đây. Kết quả cuộc chiến ấy hoàn toàn có thể tái định nghĩa mọi thứ, từ tương lai của thứ công nghệ đang có tiềm năng thay đổi toàn bộ ngành công nghệ toàn cầu, cho tới việc ai sẽ là người hoạch định chính sách phát triển công nghệ trong vòng 4 năm nữa.

Và dưới đây là những phân tích cũng như tổng hợp của Wall Street Journal, với hơn chục nguồn tin khác nhau, những người hiểu rõ mối quan hệ giữa Musk và Altman trong ngần ấy năm, cũng như hiểu rõ tư duy hoạt động của cả OpenAI lẫn những đơn vị dưới quyền điều hành của Elon Musk, rồi cả những quyết định mang tính chính trị của vị tỷ phú 53 tuổi.

Y Combinator, và SpaceX

Ở nhiều khía cạnh, Sam Altman, 39 tuổi, và Elon Musk, 53 tuổi, thực sự không thể khác biệt thêm chút nào được nữa.

Nếu như thuở xưa, cậu bé Elon Musk phải hứng chịu cả đòn roi lẫn những lời mạt sát, thì Altman lại được cưng chiều, cha mẹ anh luôn khẳng định con trai có thể trở thành bất kỳ ai mà cậu bé muốn. Rồi nếu như Musk “thẳng như ruột ngựa”, thì Altman lại mềm mỏng hơn, biết đối phương muốn nghe gì. Và khi Musk là một kỹ sư, tự đặt mình vào cương vị thiết kế pin ô tô điện hay thậm chí là tên lửa đẩy của tàu vũ trụ, thì Altman lại là một học giả cuồng nhiệt với công nghệ, đọc từ triết học, khoa học cho tới văn học, rồi thậm chí viết cả luận về việc xã hội nên tự sắp xếp ra sao.

Kỳ quặc là, khác nhau đến vậy, nhưng tham vọng quyền lực của cả hai giống nhau đến đáng sợ.



Từng có thời điểm, Altman, một người sinh ra ở thời kỳ millennial, coi Musk, một người thuộc gen X là người hùng của bản thân, một Tony Stark của đời thật, người đã tạo ra một phản đề đi ngược lại hoàn toàn sự trì trệ của ngành công nghệ cả nước Mỹ. Đó cũng chính là thứ mà Altman từng cố gắng thay đổi khi còn làm chủ tịch của Y Accelerator, một đơn vị đặc biệt chuyên trách việc tìm kiếm và nuôi dưỡng những startup mới. Vài năm trước khi OpenAI thành lập, nhờ nhà đầu tư Geoff Ralson, Altman lần đầu tiên được gặp Musk, và nhanh chóng được tới thăm nhà máy lắp ráp tên lửa của SpaceX khi đó.

Khoảng thời gian dẫn dắt Y Combinator của Altman, từ 2014 đến 2019 đặt anh vào vị trí trung tâm quyền lực tại Silicon Valley. Anh nhanh chóng trở thành một người toàn năng, thừa sức gọi cho bất kỳ ai để có được những ân huệ dành cho những startup mà anh đầu tư, hoặc để trừng phạt những nhà đầu tư nghĩ mình khôn ngoan hơn quỹ.



Tài năng đặc biệt của Altman có lẽ là khả năng gọi vốn, thứ mà anh luôn làm được dù chỉ mặc đúng bộ đồ quen thuộc quần jeans và đôi sneaker thể thao, khép nép thu cơ thể dong dỏng trên chiếc ghế trong phòng họp, rồi từ từ vẽ ra một tầm nhìn vừa khủng khiếp về quy mô, vừa ấn tượng như rót mật, vừa chân thành tới mức, có lẽ chẳng nhà đầu tư nào đủ sức mạnh kiềm chế bản thân, mà không rót vốn cho những dự án mà Altman giới thiệu.

Đến đầu năm 2015, Musk và Altman gặp và ăn tối thường xuyên mỗi tối thứ 4 ở khu vực Bay Area, San Francisco. Những cuộc trò chuyện của họ thường dẫn lối tới ý tưởng đậm tính khải huyền: Thế giới sẽ kết thúc ra sao, loài người phải chuẩn bị như thế nào, rồi trốn chạy tới đâu. Cả hai đồng tình rằng, một kịch bản có thể xảy ra là khi trí tuệ nhân tạo trở nên thông minh hơn và vượt tầm kiểm soát của con người.



Tháng 5/2015, Altman đề nghị thực hiện một “dự án Manhattan” của kỷ nguyên công nghệ, phát triển một thứ gọi là trí tuệ nhân tạo phổ quát, viết tắt là AGI, với khả năng thực hiện những tác vụ thông minh như cách bộ não con người hoạt động. Musk và Altman muốn đảm bảo rằng, Google, cái tên khi ấy đang dẫn đầu ngành nghiên cứu AI toàn cầu khi nắm trong tay DeepMind London, không có quyền lực quyết định xem loài người sẽ đi về đâu.

Đến cuối năm 2015, Musk và Altman hợp tác tạo ra một phòng lab nghiên cứu AI phi lợi nhuận, đặt tên là OpenAI, với số vốn lên tới 1 tỷ USD. Musk khi ấy hứa sẽ cung cấp phần lớn con số này, và cả Musk lẫn Altman đều sẽ là đồng chủ tịch OpenAI.

Vài tháng trước đó, Altman và Musk xuất hiện trên sân khấu cuộc hội thảo do Vanity Fair tổ chức. Cả hai đồng tình với nhau ở rất nhiều chủ đề, bao gồm cả ý tưởng điên rồ là đánh bom hạt nhân sao Hỏa để làm bầu không khí nóng lên, tạo ra bầu khí quyển để con người sinh sống…

Rạn nứt

Chuyện đó bắt đầu kể từ năm 2017, khi các nhà nghiên cứu của OpenAI nhận ra, số vốn cần để tạo ra AGI lớn hơn rất nhiều so với những gì một đơn vị phi lợi nhuận có thể kêu gọi từ các nhà đầu tư. Đội ngũ quản trị OpenAI đồng ý việc tìm kiếm những giải pháp tái cơ cấu thành một công ty kinh doanh vì lợi nhuận. Nhưng đội ngũ quản trị và đội ngũ nghiên cứu lại không tìm ra được tiếng nói chung trong việc cơ cấu bộ máy vận hành. Trong một email được hé lộ tại tòa án, Musk đòi quyền kiểm soát và trở thành CEO của OpenAI.

Việc block thành công Musk của Altman chính là điểm mốc đánh dấu sự tan vỡ trong mối quan hệ giữa họ. Altman thậm chí còn thuyết phục được cả Greg Brockman và trưởng khoa học gia Ilya Sutskever đứng về phía anh.

Brockman và Sutskever viết trong một bức thư điện tử gửi cho Musk, rằng vì OpenAI được thành lập “để tránh tình trạng độc đoán trong ngành phát triển AGI,” có vẻ như “ý tưởng tạo ra một cơ cấu nơi Musk có thể trở thành một nhà độc tài nếu muốn” là ý tưởng cực kỳ tồi tệ. Vài tiếng sau khi nhận được bức thư này, Musk trả lời rằng “đây là giọt nước tràn ly.” Đến đầu năm 2018, Musk đã rời khỏi OpenAI, Altman nắm quyền.



5 năm kế tiếp, OpenAI âm thầm tiếp tục nghiên cứu, không kèn không trống. Nhưng rồi ngày 30/11/2022, cả thế giới bùng nổ với ChatGPT. Altman viết trên X vào ngày hôm ấy: “Đây chỉ là một phần rất nhỏ của những gì khả thi (vẫn còn rất nhiều giới hạn, vì nó không khác gì bản thử nghiệm nghiên cứu).”

Bản demo nghiên cứu ấy rốt cuộc trở thành một trong những sản phẩm tiêu dùng thành công và có tầm ảnh hưởng nhất thế giới công nghệ trong thế kỷ XXI. Nó đứng ngang hàng với iPhone, với Facebook và với TikTok. Cả thế giới choáng vì khả năng tạo sinh nội dung và ngôn ngữ của thuật toán máy móc. Musk cũng không phải ngoại lệ. Ông vừa choáng vừa buồn vì không phải là một phần của ChatGPT. Vậy là ông bắt đầu công khai lên án OpenAI vì “nghiên cứu quá nhanh” và “không coi trọng an toàn công nghệ.”



Anh em còn nhớ bức thư gửi tới chính quyền nhiều nước với chữ ký của hàng nghìn khoa học gia và nhà đầu tư cũng như tỷ phú công nghệ, kêu gọi tạm hoãn quá trình nghiên cứu AI toàn cầu trong vòng 6 tháng không? Trong bức thư đó có cả chữ ký của Musk nữa.

Nhưng chỉ vài tháng sau, xAI được thành lập, vận hành vì lợi nhuận, phát triển mô hình mã nguồn mở. Nhưng đương nhiên vì đến sau, nên cả thành tựu công nghệ lẫn tác động đến thị trường của xAI đều thua xa OpenAI. Giờ Grok của xAI chỉ quanh quẩn trên mạng xã hội X của chính Musk, chứ không phải thứ cạnh tranh trực tiếp với GPT-4 của OpenAI.

Qua mặt Musk

Đến năm 2024, Musk tìm ra địa điểm mới để tấn công Altman: Tòa án liên bang.

Sau khi đâm đơn khởi kiện OpenAI và CEO Altman vào tháng 2 năm ấy, Musk rút đơn kiện vào tháng 6, rồi lại kiện lại vào tháng 8, và lại chỉnh đơn kiện vào tháng 11. Phàn nàn cơ bản trong đơn khiếu nại là Altman đã vi phạm quy định ban đầu, với lời hứa của Altman rằng OpenAI sẽ ưu tiên lợi ích của cộng đồng xã hội thay vì ưu tiên lợi nhuận.

Altman thì nói đơn giản: Musk cay cú vì OpenAI thành công.



Khi những tấn công pháp lý của Musk leo thang, Altman cũng theo dõi tình hình chính trị Mỹ, cảm thấy dần phải cảnh giác khi Musk càng lúc càng thân thiết với Donald Trump, đến đi chạy đua tranh cử cũng xuất hiện trên sân khấu cùng ứng viên đảng Cộng Hòa, rồi rót hàng trăm triệu USD cho nỗ lực tranh cử của ông Trump.

Vốn là một người ủng hộ đảng Dân Chủ trong rất nhiều năm, từng lên tiếng tuyên bố rằng những nguyên tắc của ông Trump mô tả “nguy cơ không thể chấp nhận được đối với nước Mỹ.” Nhưng cùng lúc, Altman đủ khôn ngoan để khai thác những kết nối trong công ty và mối liên hệ của họ với những cố vấn thân cận của ông Trump, và bắt đầu vào việc, tìm đường tiếp cận tổng thống Mỹ thứ 47.

Musk đương nhiên là một chướng ngại khó đánh bại. Sự căm ghét người học trò cũ, là Altman, của Musk được thể hiện rõ tới mức, những người có mặt tại dinh thự Mar-a-Lago của ông Trump cũng phải dè dặt trong việc nhắc tới cái tên Altman trước mặt Trump và Musk.



Vậy là Altman tìm cách qua mặt Musk. Tháng 12/2024, Altman chấp thuận thỏa thuận hợp tác giữa OpenAI với nhà thầu quốc phòng Anduril. Đồng sáng lập Palmer Luckey của Anduril chính là một trong số những người ủng hộ ông Trump nhiệt thành nhất. Khi ấy, Musk bày tỏ sự khó chịu với những người xung quanh ông về thương vụ này.

Gần đây hơn, Altman cố kết nối OpenAI với một thành viên gia đình ông Trump, nhưng thất bại, khi không thuyết phục được quỹ 1789 Capital của nhà đầu tư Omeed Malik rót tiền đầu tư cho OpenAI. Quỹ này chính là nơi Donald Trump, Jr. gia nhập từ tháng 11 năm ngoái. Những cố vấn của Altman đã đưa ra ý tưởng cực kỳ khôn ngoan, là hãy né đụng độ với Musk ở dinh thự Mar-a-Lago của ông Trump, thay vào đó nên tổ chức những cuộc họp với những đồng minh thân cận với ông Trump ở Palm Beach.

Một trong số những cuộc họp ấy được diễn ra giữa Altman với Howard Lutnick, giám đốc phụ trách quá trình chuyển giao quyền lực từ tổng thống Biden sang cho tổng thống Trump. Tại đó, Altman khẳng định với Lutnick, rằng OpenAI cam kết đầu tư hàng tỷ USD vào hệ thống cơ sở hạ tầng data center tại Mỹ. Altman khắc họa dự án này như một trong những sáng kiến nổi bật nhất của chính quyền ông Trump. Nhưng thật ra, Stargate đã được phác thảo vài năm qua tại OpenAI.

Tìm kiếm nguồn vốn

Rất nhanh chóng, Altman tìm được những nguồn tiền để Stargate trở thành hiện thực. Một trong số đó là SoftBank, tập đoàn Nhật Bản, nơi vị giám đốc điều hành danh tiếng, Masayoshi Son đã trở nên quá quen thuộc trong thế giới công nghệ với những canh bạc liều lĩnh và giá trị hàng chục tỷ USD, với điểm chung là những dự án đó đều được đứng đầu bởi những nhà khởi nghiệp đầy lôi cuốn.

Cái tên thứ hai không ai khác chính là Larry Ellison, người bạn lâu năm của Musk, nhưng rồi bị chính vị tỷ phú này bỏ rơi khi xAI từ bỏ dự án xây dựng data center tại bang Texas do Oracle thực hiện. Altman hứa hẹn OpenAI sẽ thuê lại data center này. Chính nơi đây sẽ trở thành nền móng cơ bản cho Stargate.


Vốn dày là một chuyện. Son và Ellison có thứ mà Altman khao khát, đó chính là kết nối với tổng thống Trump. Cả hai vị tỷ phú công nghệ đều quen biết ông Trump từ rất lâu.

Tháng 12/2024, Masayoshi Son chơi golf với ông Trump ở Mar-a-Lago. Những câu chuyện quanh những lỗ golf bao gồm cả việc ông Son hé lộ với tổng thống đắc cử và giám đốc Lutnick, về ý định đầu tư 100 tỷ USD vào những dự án mở rộng cơ sở hạ tầng trên đất Mỹ. Vậy là cuộc họp báo được tổ chức tại Nhà Trắng, mà chẳng có bất kỳ thông tin nào được công khai trước báo giới trước đó, để đảm bảo Musk hoàn toàn không biết về sự góp mặt của OpenAI trong dự án này.

Còn về phần Ellison, 4 ngày trước khi ông Trump làm lễ nhậm chức, CEO Oracle đã giúp tạo ra cuộc điện đàm giữa Altman với Trump để bàn về sáng kiến Stargate. Khi Altman phác họa kế hoạch đầy tham vọng để đầu tư cho ngành nghiên cứu và ứng dụng AI trên đất Mỹ, ông Trump đưa ra hàng loạt những câu hỏi về quá trình xây dựng, viện dẫn kinh nghiệm vài thập kỷ xây dựng khách sạn, sòng bài và sân golf…



Altman cũng có mặt tại lễ nhậm chức của tổng thống Trump, nhưng không phải ở hàng ghế đầu tiên nơi những CEO tập đoàn công nghệ khác và cả Musk ngồi. Giải thích cho điều này, Altman nói rằng anh không muốn chạm mặt với Musk.

Ngay ngày hôm sau, Altman cùng Son và Ellison và các đối tác khác đến Nhà Trắng, nơi Altman giải thích cặn kẽ kế hoạch Stargate cho tổng thống Trump. Tổng thống Mỹ nói với họ, rằng ông muốn là người công bố dự án, và cảm thấy hài lòng với mục tiêu đầu tư 500 tỷ USD trong nhiệm kỳ của ông, con số chắc chắn sẽ đầy sức mạnh trên những dòng title trên mọi tờ báo.

500 tỷ USD

Công bố con số kể trên là thứ vô cùng liều lĩnh. Stargate rất cần nguồn vốn bên ngoài, và những nhà đầu tư trụ cột vẫn chưa có những văn bản đảm bảo trách nhiệm của họ. Nhưng Altman đã có thứ mà anh cần, đó là làm Musk bất ngờ.

Người đứng đầu bộ DOGE - bộ kiểm soát hiệu quả chính phủ đương nhiên tức giận, và bày tỏ sự tức giận ấy với những cố vấn, và cho rằng làm gì có chuyện những nhà đầu tư kia đủ tiền để trả cho một dự án trị giá 500 tỷ Đô? Musk gọi dự án này là “dối trá” trên MXH X của mình, thứ khiến vài đồng minh của ông Trump cũng bất ngờ khi thấy vị tỷ phú này công khai chỉ trích thứ chính ông Trump đã công bố.

Và gần như ngay lập tức, Musk tìm cách trả đũa. Thật ra ý tưởng chiếm quyền kiểm soát mảng nghiên cứu phi lợi nhuận của OpenAI đã có trong đầu Musk từ đầu tháng 1 vừa rồi. Đến giữa tháng 1, họ bắt đầu liên lạc với những nhà đầu tư tiềm năng.



Trước công chúng, Musk khẳng định rằng ông muốn đề nghị thương vụ này một phần vì OpenAI đang ở giữa quá trình tái cơ cấu trở thành một công ty hoạt động vì lợi nhuận, và tin rằng Altman sẽ đánh giá thấp giá trị của khối tài sản gọi là mảng nghiên cứu phi lợi nhuận, thứ sau này sẽ trở thành một đơn vị hoạt động độc lập, có cổ phần của tập đoàn OpenAI.

Nhưng thông điệp mà Musk gửi tới mọi nhà đầu tư muốn góp vốn vào thương vụ tiềm năng trị giá 97.4 tỷ USD này, là Musk muốn chiến với Altman.

Khi thương vụ này được Musk đề xuất, Altman đang ở Pháp, tham dự thượng đỉnh về vấn đề AI tại Paris, và bị bất ngờ bởi dòng tiêu đề do Wall Street Journal đăng tải. Altman vội vàng tìm cách giải thích và phản ứng, trong đó bao gồm việc tuyên bố trên kênh chat nội bộ với toàn thể nhân viên OpenAI, rằng đây chỉ là một con bài để Musk gây bất ổn cho OpenAI.



Sau đó, Musk viết trên X, rằng sẽ từ bỏ đề xuất mua lại nếu Altman tiếp tục giữ kết cấu hội đồng quản trị phi lợi nhuận của OpenAI.

Và hôm thứ 6 vừa rồi, OpenAI, hay đúng hơn là chủ tịch hội đồng quản trị OpenAI, Bret Taylor viết trên blog chính thức của đơn vị: “OpenAI không phải để bán, và hội đồng quản trị đã nhất trí từ chối lời đề nghị của ông Musk, coi đó là nỗ lực mới nhất để phá hoại đối thủ cạnh tranh. Mọi quá trình tái cơ cấu của OpenAI đều sẽ củng cố mảng phi lợi nhuận lẫn cả nhiệm vụ đảm bảo rằng, AGI sẽ giúp ích cho toàn thể nhân loại.”

Theo WSJ