Robotaxis hiện đang là một trong những xu thế nổi bật với các tên tuổi như Tesla, Waymo, Cruise, nhưng những thách thức về độ an toàn, tin cậy, chi phí và thị trường khiến công nghệ này đối mặt với thách thức lớn.

Giữa tháng 12, Mary Barra, CEO của General Motors, thông báo quyết định sắp xếp lại chiến lược xe tự hành của công ty khi sẽ ngừng phát triển dịch vụ này, vốn đang hoạt động với công ty con là Cruise. Nhóm phát triển xe tự hành sẽ được tích hợp vào GM để tập trung phát triển phần mềm cho xe tự lái. Theo Barra, điều này nhằm hướng tới tầm nhìn dài hạn và đảm bảo cung cấp những lợi ích tốt nhất cho khách hàng.


CEO của GM thông báo ngừng dịch vụ robotaxis mà công ty con Cruise phát triển, vận hành

Thông báo này trên thực tế có thể được coi là sự thừa nhận thất bại. Trong suốt nhiều năm, Barra, giống nhiều giám đốc trong lĩnh vực xe hơi và công nghệ - đã vẽ ra viễn cảnh rực rỡ về một tương lai mà xe điện như robotaxis có thể thay thế xe thông thường. Với góc nhìn của họ, công nghệ đã phát triển đủ để mang lại lợi luận và việc còn lại là mở rộng nó. Với góc nhìn này, bà từng khẳng định rằng dịch vụ xe tự hành có thể mang lại thêm 50 tỷ đô la lợi nhuận vào năm 2030 cho GM.

Tuy nhiên, những dự đoán như thế này thường là những miếng “bánh vẽ” tích cực một cách thái quá khi không có dữ liệu rõ ràng, cùng với những khó khăn về mặt kĩ thuật. Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) cũng khiến nhiều công ty lớn nhỏ hào hứng quá đà với viễn cảnh chatbot hay các hệ thống tự hành thay thế con người. Thất bại mà Cruise hay GM gặp phải không đơn thuần là lời cảnh báo cho những nỗ lực bán ý tưởng robotaxis, đặc biệt là từ Elon Musk và công ty mẹ của Google, Alphabet Inc, nó cũng đồng thời cho thấy lời hứa về việc các AI chatbot có khả năng tự hành, cần được đánh giá một cách thận trọng nhất có thể, nếu không nói là quan ngại.


Waymo cũng vận hành ở Los Angeles nhưng gặp nhiều vấn đề về độ an toàn

Mặc dù không thành công như kỳ vọng, Cruise đã tiến gần hơn hầu hết các công ty khác trong việc vận hành dịch vụ xe tự lái thương mại. Tuy nhiên, thực tế cho thấy Cruise vẫn còn cách rất xa mục tiêu tự hành hoàn toàn và thương mại hóa hiệu quả. Ở giai đoạn ổn định nhất, Cruise tiêu tốn nguồn lực khổng lồ: chỉ vài trăm xe nhưng cần một đội ngũ hàng nghìn nhân viên giám sát. Các phương tiện này bị giới hạn hoạt động trên đường cao tốc hoặc các tuyến đường dễ điều hướng. Ngoài ra, chúng thường xuyên gây cản trở xe cứu hỏa và phương tiện khẩn cấp khác, đồng thời gây ùn tắc giao thông tại trung tâm San Francisco khi gặp sự cố.

Vào cuối năm 2023, một chiếc robotaxi của Cruise liên quan đến một vụ tai nạn nghiêm trọng tại San Francisco. Một người đi bộ bị một chiếc xe khác tông phải và văng vào đường đi của phương tiện tự lái từ Cruise. Dù đã phanh gấp, chiếc xe vẫn đâm trúng người phụ nữ và kéo lê cô khoảng 6 mét trước khi dừng lại. Thay vì kiểm tra tình trạng nạn nhân – điều mà một tài xế bình thường sẽ làm – chiếc robotaxi tiếp tục di chuyển. Người phụ nữ may mắn sống sót nhưng phải nhập viện với chấn thương nghiêm trọng. Theo Bloomberg News, Cruise sau đó đạt được thỏa thuận bồi thường khoảng 10 triệu đô la cho nạn nhân và cũng bị phạt bởi các cơ quan quản lý vì che giấu thông tin về vụ tai nạn. Công ty đã tạm dừng hoạt động ngay sau đó (theo tuyên bố vào thời điểm đó), và CEO của Cruise cũng từ chức.


Những tai nạn, chi phí vận hành mà xe tự lái tạo ra đặt dấu chấm hỏi về độ tin cậy và tương lai của nó

Dù gặp nhiều vấn đề trong vận hành, Cruise vẫn chạy quảng cáo khẳng định dịch vụ xe tự lái vượt trội hơn taxi truyền thống do con người lái. Tuy nhiên, các quảng cáo này không đề cập rằng xe “tự lái” của Cruise thực tế chỉ hoạt động ở mức tự động một phần và phụ thuộc vào đội ngũ nhân viên giám sát từ xa để xử lý các tình huống phức tạp. Đây không phải là bí mật trong ngành: Waymo – công ty con về xe tự lái của Alphabet – cũng dựa vào “người điều hành từ xa” để hỗ trợ các robotaxi đang hoạt động tại Los Angeles, Phoenix và San Francisco.

Trong tám năm kể từ khi mua lại Cruise, GM đã chi hơn 10 tỷ USD để vận hành bộ phận này – một khoản đầu tư khổng lồ nhưng mang lại lợi tức rất thấp. Đây cũng là xu hướng chung trong lĩnh vực xe tự lái: Waymo cũng đã tiêu tốn hàng tỷ đô la để phát triển dịch vụ tương tự nhưng chỉ vận hành đội xe nhỏ tại một số địa điểm giới hạn với tốc độ chậm hơn bình thường và vẫn gặp sự cố thường xuyên. Ví dụ, vào tháng 12 năm 2023, một khách hàng của Waymo tại Scottsdale (Arizona) gặp rắc rối khi đặt xe ra sân bay: chiếc robotaxi liên tục chạy vòng tròn trong năm phút mà không tìm được đường đi đúng. Cuối cùng, anh ta phải gọi tổng đài hỗ trợ để nhân viên điều khiển từ xa hướng dẫn chiếc xe dừng lại.

Alphabet không công khai báo cáo lỗ của Waymo, nhưng bộ phận “các khoản đầu tư khác” của công ty, bao gồm cả Waymo, đã thua lỗ khoảng 37 tỷ USD kể từ năm 2016. Hiện tại, Waymo đang thử nghiệm công nghệ lái xe trên đường cao tốc, nhưng vẫn chưa triển khai dịch vụ này cho khách hàng. Lý do khả dĩ nhất là vì công nghệ này vẫn chưa đủ an toàn để hoạt động thực tế. Kết quả là Waymo chỉ được khách du lịch ở San Francisco yêu thích, trong khi về mặt thương mại, dịch vụ này chỉ có thể tồn tại nhờ vào khoản lợi nhuận khổng lồ từ công cụ tìm kiếm Google.


Robotaxis là một miếng bánh hấp dẫn, nhưng nó gặp nhiều thách thức trong quá trình hiện thực hoá

Việc không thể đào tạo máy tính đạt đến khả năng tương đương tài xế taxi sau hơn 15 năm thử nghiệm là dấu hiệu đáng lo ngại cho tham vọng thay thế con người trong các nhiệm vụ phức tạp. Những bản demo đầu tiên về xe tự lái ra mắt giữa những năm 2000 đã vẽ nên viễn cảnh đầy hứa hẹn, tạo ra niềm tin rằng chỉ cần một số tình huống đặc biệt (edge cases) cần được giải quyết, chẳng hạn như hướng dẫn xe tuân theo chỉ thị của nhân viên cứu hộ hoặc xử lý điều kiện thời tiết xấu là xe tự hành có thể cất cánh. Tuy nhiên, thực tế vẫn còn rất xa vời. Hơn 100 tỷ USD đã được đổ vào ngành này nhưng những tình huống đó, hay vấn đề kỹ thuật như thắng ma (phantom breaking) vẫn chưa được giải quyết triệt để và chưa có công ty nào thực sự kiếm được lợi nhuận từ xe tự lái. Điều này khiến cho xe tự hành không hoàn toàn đáng tin cậy và cần có người giám sát để đảm bảo chúng không gây ra bất kì vấn đề nào nguy hiểm.

Bên cạnh vấn đề kĩ thuật, chi phí phát triển và vận hành robotaxi cũng vượt xa mức mà người dùng sẵn sàng chi trả. Việc tích hợp các cảm biến lidar, radar và chip tiên tiến đòi hỏi nguồn lực tài chính khổng lồ, tương tự như chi phí tính toán cao của các chatbot AI như ChatGPT.

Cuối cùng là vấn đề chấp nhận thị trường: dù cung cấp giải pháp mới mẻ hơn, robotaxi hiện tại vẫn chậm chạp và hạn chế về phạm vi hoạt động. Sức hấp dẫn của chúng chủ yếu giới hạn ở nhóm khách du lịch hoặc người dùng thích trải nghiệm mới lạ; trong khi đó, lo ngại về an toàn và quy định pháp lý tiếp tục là trở ngại lớn.

Nguồn: Bloomberg Businessweek