xAI – công ty trí tuệ nhân tạo của Elon Musk, đang đối mặt với làn sóng chỉ trích dữ dội và các cáo buộc vi phạm môi trường nghiêm trọng tại Memphis, Tennessee. Đặc biệt, các cộng đồng người da đen sinh sống lâu đời tại đây cùng các tổ chức bảo vệ môi trường lên án xAI đã âm thầm vận hành hàng chục turbine khí phát thải ô nhiễm mà không có giấy phép hợp lệ, ngay tại khu vực vốn đã chịu đựng nhiều thập kỷ ô nhiễm công nghiệp và tuổi thọ trung bình thấp.

Việc xây dựng và vận hành siêu máy tính Colossus và những cáo buộc với xAI

Trước đó không lâu, Elon Musk từng tự hào tuyên bố đã hoàn thiện việc xây dựng Colossus, được coi là siêu máy tính lớn nhất thế giới, tại Memphis chỉ trong 122 ngày, với tham vọng vượt mặt các đối thủ khác. Theo giới thiệu trên website xAI, công ty đã loại bỏ tất cả những yếu tố không cần thiết để đẩy nhanh tiến độ, kiểm soát mọi quy trình và không ngần ngại đặt câu hỏi về tầm quan trọng của bất kì yếu tố nào có thể làm chậm quá trình hoàn thành dự án.


Nơi vận hành siêu máy tính Colossus tại Memphis

Tuy nhiên, đằng sau tốc độ xây dựng thần tốc đó là hoạt động của hàng chục turbine khí tự nhiên, vốn đóng vai trò cung cấp năng lượng cho siêu máy tính Colossus và theo những cáo buộc được mô tả thì những turbine này không tuân thủ đầy đủ các quy định về giấy phép và kiểm soát khí thải.

Trong các cáo buộc này, người dân Memphis, đặc biệt là các cộng đồng da đen sống quanh khu vực dự án, cho rằng xAI đang bí mật vận hành nhiều turbine hơn con số 15 mà công ty đã khai báo trong hồ sơ xin cấp phép. Ngoài ra, họ cũng cáo buộc xAI là nguồn phát thải lớn nhất gây ô nhiễm không khí tạo thành khói mù tại địa phương mà không có sự giám sát hay cho phép đầy đủ từ chính quyền. Tổ chức Southern Environmental Law Center (SELC) đã cùng người dân địa phương yêu cầu Sở Y tế Hạt Shelby từ chối mọi đơn xin cấp phép khí thải của xAI, đồng thời lên án công ty vì “thiếu minh bạch một cách đáng kinh ngạc” và không cung cấp đầy đủ thông tin về hoạt động phát thải.

Bên cạnh đó, chủ tịch tổ chức phi lợi nhuận Memphis Community Against Pollution, KeShaun Pearson cũng thẳng thừng cáo buộc xAI khi cho rằng công ty này đang “duy trì nạn phân biệt chủng tộc môi trường” khi không thèm đối thoại với người dân sống ngay cạnh trung tâm dữ liệu. Ông cũng cho rằng rằng xAI coi những cư dân Memphis không xứng đáng để có một cuộc trò chuyện. Nỗi bất bình này ngày càng tăng cao khi xuất hiện những tờ rơi nặc danh mang tên “Facts Over Fiction” rải đầy các khu phố da đen, với nội dung giảm nhẹ tác hại từ hoạt động của xAI, khẳng định rằng xAI có mức phát thải thấp. Thời điểm phát tán các tờ rơi trùng khớp với lúc SELC thu thập được các hình ảnh nhiệt trên không, cho thấy xAI có thể đã gian dối về quy mô vận hành thực tế.

Bằng chứng sai phạm và các động thái pháp lý, chính quyền vào cuộc

SELC đã phối hợp với tổ chức SouthWings thực hiện chụp ảnh nhiệt từ trên không, phát hiện 33 turbine đang phát ra lượng nhiệt lớn. Điều này chứng tỏ rằng các turbine này đang hoạt động tại thời điểm chụp. Điều này mâu thuẫn với tuyên bố trước đó rằng xAI chỉ đang “lưu trữ” phần lớn các turbine này và chỉ vận hành 15 chiếc.


Bản đồ nhiệt cho thấy hơn 15 turbine đang vận hành

Luật sư cao cấp của SELC, bà Amanda Garcia, cho biết các hình ảnh này cũng củng cố thêm lo ngại rằng xAI đang lợi dụng các thỏa thuận bảo mật (NDA) với chính quyền địa phương để vận hành cơ sở mà không có sự kiểm soát của công chúng. Bà cũng nhấn mạnh rằng các công ty khác của Musk như SpaceX và Boring Company từng bị phạt hàng nghìn đô la vì vi phạm quy định môi trường tại Texas. Ngoài ra, bà cũng cảnh báo rằng các turbine khí này có thể thải ra các chất gây hại liên quan đến hen suyễn, bệnh hô hấp và một số loại ung thư.


Tờ rơi về xAI được rải khi hình ảnh bản đồ nhiệt được công bố

Trước làn sóng phản đối, Sở Y tế Hạt Shelby đã chính thức lên kế hoạch tổ chức một phiên điều trần công khai, cho phép người dân lần đầu tiên có cơ hội phát biểu và phản hồi về hồ sơ xin phép hoạt động của xAI. Người dân cũng có thể gửi ý kiến qua mạng.

Phản ứng của xAI và những hệ luỵ đi kèm

Bất chấp các cáo buộc và sức ép từ dư luận Memphis, xAI vẫn tiếp tục công bố kế hoạch mở rộng trung tâm dữ liệu tại Memphis mà không có ý định giảm tốc. Musk tuyên bố rằng việc xây dựng và kế hoạch nhân đôi quy mô trung tâm chỉ là bước khởi đầu, trong khi website của xAI khẳng định không ai có thể đạt đến quy mô và tốc độ xây dựng như cách mà công ty này thực hiện.

Bên cạnh đó, xAI cũng tiếp tục đầu tư 7 tỷ USD vào trung tâm dữ liệu này và dự báo chi phí có thể tăng lên đến 200 tỷ USD trong vòng 6 năm tới nếu muốn duy trì vị thế dẫn đầu trong lĩnh vực AI. Colossus hiện tiêu thụ khoảng 300 megawatt điện, tương đương với mức tiêu thụ của 250.000 hộ gia đình. Dù vậy, giải pháp năng lượng bền vững cho các trung tâm dữ liệu AI vẫn còn thiếu hụt nghiêm trọng.

Trong khi đó, các sản phẩm như chatbot Grok hiện đang sử dụng dữ liệu từ mạng xã hội X của Musk, cùng với các dự án AI khác của xAI tiếp tục phụ thuộc vào nguồn năng lượng khổng lồ từ cơ sở Memphis này. xAI cũng lên kế hoạch mở rộng sang các lĩnh vực như xe tự lái, robot và mô phỏng khoa học, nhưng gần như không nhắc đến việc giải quyết bài toán biến đổi khí hậu.

Nguồn: Ars Technica