Trung Quốc đang phát triển các “chó canh gác” AI để bảo vệ trạm vũ trụ Thiên Cung của họ một bước đi phản ánh cả thực tế hoạt động trong không gian và cuộc cạnh tranh quân sự ngày càng căng thẳng ở quỹ đạo.
Về cơ bản, thay vì sử dụng vũ khí như laser hay tên lửa để vô hiệu hóa vật thể đe dọa, Trung Quốc đang theo đuổi một phương án nghe có vẻ đơn giản mà lại rất hiệu quả: sử dụng robot có gắn trí tuệ nhân tạo để tiếp cận và “tác động nhẹ” vật thể lạ ra khỏi vùng nguy hiểm của trạm vũ trụ Thiên Cung. Trên thực tế, việc dùng vũ khí trong không gian, như phá hủy một vệ tinh bằng đạn hoặc laser, không giải quyết được vấn đề mà còn có thể tạo ra hàng ngàn mảnh vỡ di chuyển với vận tốc hàng chục nghìn km/h. Những mảnh này không rơi xuống Trái Đất mà cứ tiếp tục quay quanh hành tinh, tạo thành “bãi mìn vĩnh viễn”, hiện tượng được gọi là hiệu ứng Kessler. Đây là lý do vì sao phương án “đẩy nhẹ” robot của Trung Quốc lại được xem là hợp lý hơn cả khi nó tránh tạo ra mảnh vỡ không gian, mà còn thể hiện tư duy “nhu thắng cương” kiểu Thái cực quyền giữa môi trường quỹ đạo đầy rủi ro.
Mô phỏng chó không gian mà Trung Quốc phát triển
Hệ thống phòng thủ này có nhiều lớp phản ứng. Đầu tiên, hệ thống cảm biến và kiểm soát mặt đất sẽ đánh giá ý đồ của vật thể tiếp cận, dựa trên quỹ đạo, tốc độ và hành vi của nó. Nếu bị xem là mối đe dọa, robot này sẽ được triển khai. Với việc được thiết kế có gắn động cơ đẩy, cảm biến, cơ chế bám dính (có thể là tay máy hoặc móc), và trí tuệ nhân tạo, những con chó canh gác này có thể tiếp cận, bám vào vật thể và thực hiện một lần “đẩy” có kiểm soát, đưa vật thể ra khỏi vùng nguy hiểm mà không phá hủy nó. Cách làm này giống như tàu kéo ở cảng biển, nhẹ nhàng nhưng hiệu quả và không cần sự can thiệp trực tiếp từ con người.
Đầu tiên là các sự cố và mối lo ngại an ninh gần đây. Vào năm 2021, trạm Thiên Cung của Trung Quốc đã phải hai lần đổi quỹ đạo khẩn cấp để tránh va chạm với các vệ tinh Starlink của SpaceX. Những lần áp sát này diễn ra khi có phi hành gia đang làm việc trên trạm, khiến Bắc Kinh gửi công hàm phản đối lên Liên Hợp Quốc, cảnh báo tính mạng phi hành gia bị đe dọa. Khoảng cách gần nhất được ước tính chỉ khoảng 3 km và trong môi trường không gian, đây là một khoảng cách cực kỳ nguy hiểm với mức sát thương tiềm tàng rất lớn trong không gian. Trung Quốc cho rằng các vệ tinh của Starlink liên tục thay đổi quỹ đạo, không thông báo trước và khó dự đoán, từ đó làm tăng nguy cơ va chạm.
Không gian đang trở thành một mặt trận quân sự mới mà các quốc gia đang muốn có mặt
Lý do thứ hai là việc quân sự hóa không gian. Dù hiện tại Trung Quốc khẳng định đây là biện pháp phòng vệ, nhưng rõ ràng đây là một phần trong xu hướng toàn cầu: không gian đang ngày càng trở thành khu vực quân sự mà các quốc gia muốn có mặt. Mỹ đã thành lập Lực lượng Không gian, Nga phát triển vũ khí chống vệ tinh (ASAT), còn Trung Quốc cũng công khai xem vũ trụ là “mặt trận tối quan trọng” trong chiến lược quốc phòng. Giờ đây, con người không còn “khám phá không gian” nữa mà là tranh giành vị trí và quyền kiểm soát. Và với định hướng này, Trung Quốc đã thành lập lực lượng không gian riêng từ năm 2024 và thể hiện năng lực thao tác vệ tinh sát gần (RPO) với độ chính xác cao, thậm chí vượt mặt cả các kế hoạch của Mỹ.
Cuối cùng là tác động từ bối cảnh chiến lược và pháp lý. Mặc dù Hiệp ước Không gian Vũ trụ năm 1967 cấm triển khai vũ khí hủy diệt hàng loạt ngoài vũ trụ, nhưng không có điều khoản rõ ràng nào ngăn cấm các hệ thống phòng vệ như robot “đẩy nhẹ”. Điều này tạo ra một vùng xám pháp lý mà các cường quốc đang tận dụng. Trung Quốc gọi các robot của mình là “tàu kéo” chứ không phải vũ khí, từ đó giữ được danh nghĩa tuân thủ luật quốc tế, đồng thời đặt ra tiền lệ cho các hành động phòng vệ tích cực ngoài không gian. Tuy nhiên, các chuyên gia quốc tế cũng cảnh báo, cùng với sự suy yếu của các hiệp ước kiểm soát vũ khí không gian và thiếu quy định cụ thể, nguy cơ chạy đua vũ trang trên quỹ đạo sẽ ngày càng lớn.
Sáng kiến này của Trung Quốc cho thấy rõ ràng rằng không gian đang tiến gần đến trạng thái được quân sự hóa toàn diện. Sự phân định giữa phòng thủ và tấn công ngày càng mờ nhạt: một robot có thể đẩy vệ tinh ra xa thì cũng có thể vô hiệu hóa hoặc kéo vệ tinh đối phương nếu được điều chỉnh ý đồ. Rõ ràng, các hệ thống robot này không chỉ có thể phòng thủ mà còn tiềm ẩn khả năng tấn công, như kiểm soát, vô hiệu hóa hoặc kéo vệ tinh đối phương, khiến ranh giới giữa phòng vệ và tấn công ngày càng khó xác định.
Bên cạnh đó, các hệ thống như “chó canh gác” còn cho thấy một lỗ hổng lớn trong luật pháp quốc tế về không gian – nơi chưa có quy tắc ứng xử rõ ràng giữa các cường quốc. Khi các quốc gia hành động đơn phương để bảo vệ lợi ích của mình trong vũ trụ, nguy cơ xung đột hoặc hiểu lầm ngày càng tăng. Một vụ “xô đẩy” ngoài không gian, trong kịch bản xấu nhất, có thể là chất xúc tác cho một cuộc chiến trên mặt đất.
Nguồn: [1][2] Nguồn:tinhte.vn/thread/trung-quoc-voi-cho-canh-gac-ai-bao-ve-tram-thien-cung-va-buoc-tien-quan-su-hoa-khong-gian.4026415/