iPod thành công, tạo tiền đề để Apple tạo ra iPhone khi mọi thứ hội tụ đúng thời điểm

Sau khi iPod ra đời, thành công và trở thành sản phẩm điện tử tiêu dùng lớn của Apple, họ tiếp tục tích luỹ dần những thay đổi và công nghệ. Việc phát triển iPod giúp Apple có kinh nghiệm với việc thu nhỏ thiết bị, tối ưu hóa pin và tạo ra giao diện thân thiện với người dùng và khả năng đồng bộ với iTunes. Những kinh nghiệm này rất quan trọng khi Apple tiến vào lĩnh vực phát triển điện thoại di động.

Ngoài ra, sự ra đời của iPhone còn nhờ vào những tiến bộ đúng thời điểm như màn hình cảm ứng đa điểm (multi-touch), vốn mang lại trải nghiệm tốt hơn hẳn so với cảm ứng lực, hay công nghệ pin lithium-ion và vi xử lý ARM tiết kiệm năng lượng. Dĩ nhiên trong suốt quá trình thay đổi theo thời gian này, động lực thị trường cũng là yếu tốt tác động rất lớn. Chính Steve Jobs cũng đã đã nhận thấy sự giao thoa ngày càng tăng giữa điện thoại di động và máy nghe nhạc khi dự đoán nhu cầu về một thiết bị duy nhất kết hợp các chức năng này. Hơn nữa, sự xuất hiện của các loại điện thoại thông minh khác với tính năng tiên tiến đã tạo ra mối đe doạ cho Apple, thúc đẩy họ tạo ra iPhone với tham vọng kết hợp các chức năng này vào một thiết bị duy nhất.

NVIDIA: tích luỹ ở Gaming, bùng nổ ở AI

Một ví dụ nổi bật khác mà mình nghĩ tới là NVIDIA, vốn đang là một trong những cái tên nổi bật trong những năm qua nhờ vào làn sóng trí tuệ nhân tạo. Trước đó, NVIDIA đã phát minh ra bộ xử lý đồ họa vào năm 1999 để nâng cao trải nghiệm chơi game. Bằng việc thực hiện các tác vụ xử lý song song, các GPU này đã tái định nghĩa ngành công nghiệp game nhưng chính khả năng này lại trở thành nền tảng cho AI sau này.

Đến năm 2006, NVIDIA giới thiệu CUDA—một nền tảng lập trình song song giúp GPU vượt ra khỏi lĩnh vực đồ họa để hỗ trợ các tác vụ như deep learning, huấn luyện mạng neuron nhân tạo nhanh hơn nhiều so với CPU truyền thống. Điểm đột phá xảy ra vào năm 2012 khi AlexNet sử dụng GPU của NVIDIA để chiến thắng cuộc thi ImageNet. Đây là bước ngoặt khiến GPU trở thành yếu tố cốt lõi trong nghiên cứu AI hiện đại. Sau đó, NVIDIA tiếp tục tối ưu hóa với Tensor Cores dành riêng cho AI.


NVIDIA khởi đầu từ việc làm GPU, lại chuyển mình thành người bán cuốc xẻng cho làn sóng AI

Nhờ bước chuyển chiến lược này, NVIDIA phát triển dòng vi xử lý Tesla và H100 phục vụ cho các công việc có quy mô lớn như huấn luyện các mô hình AI sinh tạo (Generative AI) như ChatGPT. NVIDIA cũng đã tạo ra một hệ sinh thái bao gồm các công cụ phần mềm (ví dụ: CUDA X AI, RAPIDS) và nền tảng phần cứng (ví dụ: siêu máy tính DGX) để hỗ trợ nghiên cứu và triển khai AI trên nhiều ngành công nghiệp.

Chính khi cơn sốt vàng AI bùng nổ vào năm 2022, NVIDIA như những người kiếm tiền nhờ bán công cụ “cuốc xẻng” thúc đẩy cuộc cách mạng AI, hệt như cơn sốt vàng từng xảy ra tại California vào những năm 1848. Vi xử lý AI của NVIDIA hiện là yếu tố không thể thiếu trong ngành công nghiệp trí tuệ nhân tạo, tác động bao trùm lên nhiều lĩnh vực như chăm sóc sức khỏe, ô tô, tài chính, v,v. Bằng cách tận dụng công nghệ GPU sẵn có và điều chỉnh nó cho các thị trường mới, NVIDIA đã tạo ra một loại phần cứng điện toán hoàn toàn mới dành riêng cho AI. Hành trình này, nó minh hoạ cho sự tích luỹ dần sự phát triển qua thời gian, tích luỹ các công nghệ cần có để đạt tới bước đột phá và kiếm tiền từ sự đột phá đó.

Và không chỉ NVIDIA hay Apple, còn rất nhiều cái tên khác như Tesla, Netflix, Google, họ cũng sáng tạo với việc tích luỹ những thay đổi nhỏ qua thời gian để tạo ra sự thay đổi lớn trên thị trường.

Sáng tạo đôi khi là mang ý tưởng từ chỗ này áp dụng vào nơi khác

Picasso có từng nói “Good artists copy; great artists steal.” với hàm ý là trong khi các nghệ sĩ giỏi có thể bắt chước các tác phẩm hiện có, thì các nghệ sĩ vĩ đại biến đổi và tích hợp những ảnh hưởng này thành một thứ gì đó độc đáo của riêng họ. Và nếu quan sát kĩ, rất nhiều nghệ sĩ giỏi biết cắt “ăn cắp” ý tưởng từ lĩnh vực này sang lĩnh vực khác và tạo ra sự khác biệt.


Một ví dụ mà mình rất thích khi đọc quyển The Power of Habits (Sức mạnh của thói quen) là Febreze - một sản phẩm khử mùi trong nhà. Ban đầu, sản phẩm này gặp khó khăn vì người tiêu dùng không nhận thấy nhu cầu sử dụng, do họ đã quen với mùi của chính căn nhà của họ. Bước đột phá xảy ra khi đội ngũ tiếp thị của Procter & Gamble nghiên cứu các thói quen tiêu dùng không liên quan, chẳng hạn như cảm giác hài lòng mà mọi người có được sau khi hoàn thành một công việc dọn dẹp. Bằng cách áp dụng mô hình thói quen trong tâm lý học: cú hích - thói quen và phần thường và liên kết Febreze với cảm giác hoàn thành công việc, họ đã định vị lại sản phẩm này như một bước hoàn thiện cuối cùng cho việc dọn dẹp. Sự thay đổi nhỏ nhưng quan trọng này đã biến Febreze thành một sản phẩm trị giá hàng tỷ đô la, minh chứng cho việc áp dụng hiểu biết từ tâm lý học vào tiếp thị tiêu dùng.

Febreze là một ví dụ cho việc sáng tạo trong marketing khi mang tâm lý học hành vi vào tiêu dùng

Hay một số ví dụ khác ở khía cạnh công nghệ như Dyson. James Dyson, cha đẻ của công ty Dyson, nổi tiếng với các thiết bị gia dụng đầy sáng tạo và chất lượng. Ông đã lấy cảm hứng từ hệ thống lốc xoáy công nghiệp được sử dụng trong các nhà máy cưa để loại bỏ bụi khỏi không khí. Ông nhận thấy rằng các máy hút bụi truyền thống thường mất lực hút do túi chứa bụi bị tắc nghẽn. Để khắc phục vấn đề này, Dyson đã áp dụng nguyên lý lốc xoáy, sử dụng lực ly tâm để tách bụi và chất bẩn ra khỏi luồng không khí, loại bỏ nhu cầu sử dụng túi chứa. Sau nhiều mẫu thử khác nhau áp dụng nguyên lý này, ông đã cách mạng hóa ngành công nghiệp máy hút bụi và chứng minh cách một ý tưởng từ lĩnh vực công nghiệp có thể thay đổi hoàn toàn một sản phẩm tiêu dùng.


Tác phẩm Vitruvian Man, một minh chứng cho sự sáng tạo của Leonardo Da Vinci từ những quan sát giải phẫu học thực tế

Một ví dụ đỉnh cao khác đến từ Leonardo Da Vinci, nổi tiếng với khả năng kết nối các lĩnh vực khác nhau để tạo ra ý tưởng đột phá cho các tác phẩm của ông. Ông có niềm đam mê rất lớn với các loài chim và cách chúng bay đã truyền cảm ứng để ông tạo ra các thiết kế máy bay như ornithopter và ốc vít không khí (tiền thân của trực thăng hiện đại). Những phát minh này không được tạo ra một cách ngẫu nhiên mà là kết quả của nhiều năm nghiên cứu về giải phẫu, khí động học và cơ học. Hay Leonardo cũng đã thiết kế ra chiếc xe tự hành, vốn được coi là tiền thân của ô tô hiện đại, phát minh này kết hợp sự hiểu biết của Leonardo về bánh răng, ròng rọc và cơ học. Đây là thành quả từ quá trình tích lũy nghiên cứu về chuyển động và hệ thống cơ khí. Và đỉnh cao nhất có lẽ là việc nghiên cứu giải phẫu học, vật lý, và quang học đã giúp ông thể hiện nghệ thuật rất chân thực với các tác phẩm như Vitruvian Man, Mona Lisa, The Last Supper hay Salvator Mundi.

Còn rất rất nhiều những ý tưởng được “ăn cắp” từ một lĩnh vực này sang một lĩnh vực khác và làm thay đổi cả ngành công nghiệp như kĩ thuật chụp cắt lớp ban đầu được sử dụng cho NASA, lại cách mạng hoá lĩnh vực chẩn đoán y khoa; hay công nghệ GPS được sử dụng trong quân đội lại tác động rất lớn khi mang qua dân sự.

Kết luận

Những ví dụ trên cho thấy sáng tạo không phải là một bước hai bước xảy ra trong một đêm, nó vẫn tồn tại nhưng phần lớn đều là những sự tích luỹ lâu dài hoặc áp dụng ý tưởng từ lĩnh vực này sang lĩnh vực khác, kết hợp với đúng thời điểm để tạo ra thay đổi lớn.