Hạng mục đầu tư đang được các nhà đầu tư tại Silicon Valley săn đuổi nhất hoàn toàn không phải một ứng dụng hay một sản phẩm công nghệ mới, mà là một nhà nghiên cứu trí tuệ nhân tạo. Đó chính là Ilya Sutskever. Từ chỗ là trưởng bộ phận nghiên cứu khoa học của OpenAI, nhưng vì “lật đổ” CEO Sam Altman bất thành hồi tháng 11/2023, Sutskever đã phải rời khỏi startup này.

Sau khi chính thức nghỉ việc tại OpenAI hồi đầu năm 2024, Sutskever đã tự thành lập một startup nghiên cứu trí tuệ nhân tạo mới, đặt tên là Safe Superintelligence, viết tắt là SSI. Chính danh tiếng của Sutskever là lý do lớn nhất khiến các nhà đầu tư mạo hiểm đổ khoảng 2 tỷ USD vào SSI. Và sau đợt gọi vốn mới đây nhất, SSI được định giá 30 tỷ USD, biến startup này trở thành một trong số những cái tên có giá trị lớn nhất trong ngành nghiên cứu trí tuệ nhân tạo, xếp sau vài cái tên như OpenAI hay Anthropic.

Chính bản thân Sutskever là một trong số những nhà khoa học đã góp công tạo ra thứ công nghệ máy học và tạo sinh nội dung ngôn ngữ tự nhiên, nền móng để tạo ra ChatGPT sau này. Thành ra trong mảng nghiên cứu hàn lâm, Sutskever vẫn là một trong những người được nể phục nhất. Tuy nhiên như đã đề cập, những nhà nghiên cứu và kỹ sư phát triển dần trở nên xung đột với mục tiêu của CEO Sam Altman. Vậy nên sự cố hồi tháng 11/2023 xảy ra, nơi 4 trong số những thành viên ban quản trị của OpenAI lúc ấy đã thất bại trong việc đuổi Sam Altman khỏi chiếc ghế giám đốc điều hành của startup này.



Hiện tại, SSI, dưới sự điều hành của Sutskever đã khẳng định rằng, họ sẽ không ra mắt bất kỳ sản phẩm thương mại nào cho tới khi họ thành công trong việc phát triển được trí tuệ nhân tạo phổ quát, thứ công nghệ máy học cho phép máy tính và máy chủ có thể tư duy tốt hơn mọi chuyên gia trong mọi ngành nghề. Vấn đề của SSI là tiền.

Lý do khẳng định như vậy là vì, những tập đoàn và startup như OpenAI, Anthropic rồi cả Google cũng muốn phát triển AGI, nhưng họ vẫn phải kinh doanh những chatbot AI và trợ lý AI để tạo ra nguồn doanh thu, tiếp tục phục vụ quá trình nghiên cứu ra AGI, cũng như mô tả tiềm năng của thứ công nghệ này cho các nhà đầu tư, từ đó hợp thức hóa những khoản đầu tư hàng chục tỷ USD mà hội đồng quản trị phê duyệt, rót vào quá trình nghiên cứu phát triển công nghệ AI thế hệ mới.

Theo những gì Sutskever nói với các đối tác và đồng nghiệp tại SSI, anh không phát triển AI cao cấp thông qua những giải pháp quen thuộc mà anh cùng các đồng nghiệp cũ tại OpenAI từng áp dụng. Thay vào đó, Sutskever nói rằng anh đã xác định được một thử thách mới để tìm ra giải pháp, đi kèm với đó là những tiềm năng rõ rệt.



James Cham, đối tác của quỹ đầu tư Bloomberg Beta nói: “Hiện giờ ai cũng tò mò về những gì Sutskever đang nghiên cứu phát triển, cũng như những phát hiện mới của các nhà nghiên cứu tại SSI. Thành ra, đầu tư cho họ thực sự đi kèm rất nhiều rủi ro, nhưng nếu quá trình nghiên cứu diễn ra suôn sẻ như kỳ vọng, thì bạn đang có cơ hội được đóng góp một phần cho một người đang thay đổi cả thế giới.”

Nếu như những startup AI khác luôn cố gắng khoe khoang những thành tựu và sản phẩm dưới hình dạng những mô hình ngôn ngữ lớn hay những dịch vụ chatbot thương mại hóa để thu hút nguồn vốn từ các nhà đầu tư mạo hiểm và các quỹ lớn, giành giật từng đồng tiền đầu tư trong một ngành vô cùng cạnh tranh, thì SSI hoạt động ngược lại hoàn toàn. Những văn phòng của startup này tại Silicon Valley và ở Tel Aviv, Israel vẫn đang nghiên cứu theo cách vô cùng kín tiếng và bí mật.



Đến ngay cả trang web vô cùng sơ sài của SSI cũng chỉ bao gồm tuyên bố về nhiệm vụ và những gì các nhà nghiên cứu của startup này đang nhắm tới, dài chỉ hơn 200 từ. Rồi chính bản thân SSI hiện giờ cũng chỉ có 20 nhân sự, con số lẻ nếu so sánh với hơn 1000 nhân sự đang làm việc tại OpenAI hay Anthropic. Chính bản thân vài chục con người này cũng được khuyến cáo không khoe về vị trí của họ tại SSI. Những ứng viên được mời đến phỏng vấn trực tiếp thì được yêu cầu bỏ điện thoại vào lồng Faraday, chặn mọi tín hiệu viễn thông và WiFi, trước khi bước vào phòng họp của SSI.

Hầu hết những nhân viên hiện tại của Safe Superintelligence đều không phải những cái tên nổi danh ở Silicon Valley, đơn giản vì Sutskever đang muốn tuyển dụng những nhà nghiên cứu công nghệ triển vọng, trẻ tuổi, những người mà anh có thể dìu dắt, chứ không phải những người đã có kinh nghiệm, nhảy từ tập đoàn này sang công ty khác, mang theo những kinh nghiệm và kiến thức của họ đến chỗ làm mới.

Ấy vậy nhưng, dù chẳng có gì để chứng tỏ tiềm năng, những quỹ, những nhà đầu tư lớn nhất tại Silicon Valley, bao gồm cả Sequoia Capital và Andreessen Horowitz, cùng nhiều cái tên khác đã đổ hàng tỷ USD cho startup này. Vậy là, chỉ trong vòng nửa năm, từ chỗ được định giá 5 tỷ USD vào tháng 9, giờ SSI được định giá gấp 6 lần, sau vòng gọi vốn mới nhất, dẫn đầu bởi quỹ Greenoaks Capital.



Ilya Sutskever sinh năm 1986 tại Gorky, Liên Xô, hiện giờ là Nizhny Novgorod, liên bang Nga. Anh lớn lên tại Israel, rồi sang Canada học đại học, và nhanh chóng tạo ra được tên tuổi cho cá nhân thông qua việc đồng chủ biên một nghiên cứu hàn lâm về thuật toán AI deep learning. Trong nghiên cứu này, Sutskever cùng các nhà khoa học ứng dụng một quá trình gọi là scaling, giúp máy móc trở nên thông minh hơn nhờ quá trình huấn luyện ứng dụng lượng khổng lồ dữ liệu.

Sau đó Sutskever về Google làm việc cùng thầy của anh, giáo sư Geoffrey Hinton, người được coi là cha đẻ công nghệ máy học, nhưng đến năm 2015, anh từ nhiệm để trở thành một trong số những nhà sáng lập OpenAI. Anh bị thu hút bởi tầm nhìn của Sam Altman và Elon Musk khi ấy, đó là tạo ra một tổ chức phi lợi nhuận chuyên tâm vào nhiệm vụ phát triển trí tuệ nhân tạo phổ quát, những hệ thống AI với khả năng tư duy như não bộ con người, vì lợi ích của cả cộng đồng.

Những đồng nghiệp từng làm chung với Sutskever hay thích trêu nhà khoa học này, nói rằng Sutskever đôi khi giống như một nhà tiên tri, luôn có xu hướng nói về một thế giới ở thời kỳ AGI tồn tại, và làm cách nào để ngăn chặn AGI gây ra những thảm họa diệt vong.

Sau khi ChatGPT thử nghiệm open beta tháng 11/2022, trở thành một cơn sốt toàn cầu đúng nghĩa đen, OpenAI dần biến đổi, từ một phòng lab nghiên cứu phi lợi nhuận, dần trở thành một công ty truyền thống, vận hành vì doanh thu và lợi nhuận. Khi ấy, Sutskever cùng các thành viên trong nhóm của anh bắt đầu có cảm giác, bước chuyển dịch này khiến nguồn lực và tài nguyên dành cho họ nghiên cứu phát triển AI cao cấp, cũng như giới hạn những nguy cơ mà AI có thể gây ra, càng lúc càng giảm.

Vậy là, mối quan hệ giữa Sutskever và Altman dần trở nên xấu đi. Đỉnh điểm, tháng 11/2023, Sutskever báo tin cho Altman: Ban quản trị OpenAI quyết định sa thải Altman, sau khi xác định rằng vị CEO không trung thực với ban quản trị. Nước đi này phản tác dụng một cách ngoạn mục khi hầu hết nhân viên OpenAI khi ấy đứng về phe của Altman, sẵn sàng rời bỏ OpenAI để về Microsoft làm việc nếu tập đoàn này đưa Altman về quản lý mảng nghiên cứu phát triển AI.

Sau đó, Sutskever phải tuyên bố rằng anh hối hận vì quyết định của mình, tham gia vào những động thái của một số thành viên ban quản trị.



Lúc ấy, chỉ mất đúng 1 tuần, Altman đã quay trở lại vị trí CEO của OpenAI. Sutskever thì không bị đuổi như vài thành viên ban quản trị đã tiến hành màn lật đổ bất thành, nhưng từ thời điểm đó anh cũng không còn làm việc gì nữa.

Tháng 5/2024, Sutskever chính thức từ nhiệm, rời khỏi OpenAI. Anh cùng nhà nghiên cứu Daniel Levy và nhà đầu tư Daniel Gross thành lập Safe Superintelligence. Thông qua việc tập trung hoàn toàn vào nhiệm vụ tạo ra trí thông minh nhân tạo an toàn, như chính tên gọi của startup, công ty mới của Sutskever kỳ vọng họ có thể tránh được những xung đột giữa mảng sản phẩm kinh doanh và mảng nghiên cứu phi lợi nhuận, những gì đang xảy ra ở OpenAI, từ đó cả startup đồng lòng hơn trong mục tiêu phát triển ra những thứ mang tham vọng lớn hơn cả AGI hiện giờ.

Tháng 9/2024, SSI gọi được 1 tỷ USD tiền vốn.

Rồi kể từ đó, những tin đồn về chiến lược kinh doanh cũng như công nghệ mà SSI đang nắm giữ bắt đầu được lan truyền. Tháng 12 năm ngoái, Sutskever có một trong những lần hiếm hoi xuất hiện trước công chúng, tại hội nghị NeurIPS, và anh đã thảo luận về thứ siêu trí tuệ nhân tạo mà ông đang cố gắng phát triển. Nói chuyện trước hàng nghìn nhà nghiên cứu khoa học hàn lâm khác, anh cho rằng khi những hệ thống như vậy xuất hiện, rất có thể chúng sẽ vận hành theo cách khó dự đoán, rồi sau đó sẽ có khả năng tự nhận thức, và kế đến là đòi quyền riêng của máy móc: “Đối với AI, có lẽ đó không phải một kết quả tồi, có khi tất cả những gì AI muốn là cùng tồn tại với con người.”

Theo WSJ